Uprawa winorośli w powiecie babimojskim, a szczególnie w Chwalimiu, nie posiada licznej bibliografii, niemniej w kilku publikacjach można znaleźć trochę liczb i faktów, które chciałbym tu przedstawić. Ta część Wielkopolski należąca od 1793 roku do Prus, w latach 1815-1848 nazywana były Rejencją Poznańską, a później – do 1918 roku – Prowincją Poznańską. W danych statystycznych regionu widnieją także tabele dotyczące winiarstwa. Opierali się na nich autorzy tekstów historycznych, m.in. niemieckich – Ernst Clauss i polskich – Bogdan Kres.
I tak, jeśli chodzi o produkcję wina, w 1824 roku odnotowano ją w wielkości 269,44 hl. W kolejnych latach produkcja rosła, osiągając w 1835 roku poziom 3 150 hl, a w następnych, przykładowo – 1839 i 1862 – utrzymywała się w granicach 1 000 hl. Natomiast areał upraw z poziomu 260 ha w 1850 roku spadł do 137 ha w 1902 roku, aby pięć lat później wrócić do stanu 190 ha. Niestety w 1910 roku winnic było już mniej, bo 175 ha. Według E. Claussa w 1902 roku w samym Chwalimiu było obsadzonych winoroślą 21 hektarów. Powstanie granicy niemiecko-polskiej, na skutek odzyskania niepodległości przez nasz kraj w 1918 roku, odcięło okolice Babimostu od dużego rynku zbytu jakim był Poznań. Jak podaje B. Kres, w 1937 roku powiat babimojski posiadał jedynie 3 hektary winnic.
Regionalną tematyką krajoznawczą zajmował się w tamtych czasach miesięcznik „Aus dem Posener Lande” wydawany w Lesznie. Był on cytowany w innych czasopismach, m.in. w niemieckich zeszytach gospodarczych „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift für Polen”. Z zeszytu nr 32-33 z 1937 roku dowiemy się, że prawie każdy rolnik w Chwalimiu posiadał własną winnicę o powierzchni 2-7 mórg (1 morga to ok. 0,25 ha – przyp. aut.), a także wielu mieszkańców Kargowej. Uprawiane odmiany to: blauer schönedel, gelber schönedel (chrupka złota – przyp. aut), traminer i böhmischer (pinot noir – przyp. aut.) – preferowany do win musujących. Winogrona były sprzedawane nie tylko do lokalnych tłoczni w Kargowej, ale także do Sulechowa i Zielonej Góry. Ich cena co roku potrafiła być inna. Jak podaje Oscar Beckman – autor artykułu „Über den einstigen Weinbau in den Gebieten rechts der Oder” („O dawnej uprawie winorośli na terenach na prawo od Odry” – przyp. aut.) – w 1906 roku za jeden viertel winogron (250 kg – przyp. aut.) płacono 50-75 marek. Bywało więcej – 80-83 marki w 1891 roku, ale i mniej – tylko 22 marki w 1897 roku.
Przemysław Karwowski
Bibligrafia:
E. Clauss, Das schlesiche Weinland, Frankfurt nad Menem 1961.
B. Kres, Winiarstwo na Ziemi Lubuskiej, Poznań 1972.
A. Lattermann, Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift für Polen, zeszyt nr 32-33, Poznań 1937.
Podpisy:
- Przełom XIX i XX wieku. Mapa okolic Chwalimia z zaznaczonym winnicami (pionowe kreski). Arch. Fundacji GMV
- Karta pocztowa z początku XX wieku. Winnica na wzgórzu oraz domek winiarza nad jeziorem Zacisze (Schwente)
- 3.10. 1905. Winobranie w Chwalimiu u Heinricha Sommera (x) z Kargowej
- 27.06.1906. Właściciel winnicy Rösel z Chwalimia
- 28.06.1906. Reinhold Peschel z Kargowej w swojej winnicy w Chwalimiu
- 23.09.1911. Heinrich Sommer z Kargowej w swojej winnicy w Chwalimiu
- 23.09.1911. Winobranie u Paula Günthera w Chwalimiu
- 1920. Winnica w Chwalimiu oraz domek winiarza Reinholda Peschela z Kargowej
Dopisek:
Ilustracje 2-8 ze zbiorów Gminnej Biblioteki Publicznej im. Eugeniusza Paukszty w Kargowej.
